Concepten operationaliseren voor je scriptie

Concepten operationaliseren betekent dat je abstracte concepten meetbaar maakt. Sommige concepten zijn van zichzelf al goed meetbaar, zoals gewicht en opleidingsniveau. Andere concepten zijn abstract en kun je op allerlei manieren meten. Denk aan de mate waarin iemand faalangst heeft of het oordeel van een respondent over een advertentie die je hem voorlegt. Operationaliseren is dan nodig om de variabelen meetbaar te maken en ermee te kunnen rekenen.

Operationaliseren is het concreet en meetbaar maken van abstracte concepten. Je bepaalt daarmee hoe je gaat meten hoeveel van iets bij je onderzoekspopulatie aanwezig is, en bedenkt een betrouwbare en valide manier om dat te meten. Operationaliseren is een vereiste om vervolgens data te kunnen verzamelen en data te analyseren. Op basis daarvan kun je je hypotheses bevestigen of verwerpen.

Door constructen te operationaliseren en je operationalisatiekeuzes te onderbouwen, maak je je onderzoek meer betrouwbaar en valide.

Houd er rekening mee dat je de concepten uit de onderzoeksvraag vaak op allerlei manieren kunt operationaliseren, en dat het belangrijk is om bewuste keuzes te maken. Stel bijvoorbeeld eerst jouw specifieke definitie van een concept vast voordat je het concept gaat meten.

Zo kun je het concept “empathie” op allerlei manieren definiëren en meten. Vat je empathie op als “begrip tonen wanneer iemand iets lastigs vertelt of meemaakt”? Zie je het als “een luisterend oor bieden” of als “emotioneel geraakt worden door heftig nieuws”? Die keuzes hebben invloed op hoe je de concepten uit je onderzoeksvraag het beste kunt operationaliseren.

Stel: jij wilt meten in hoeverre deelnemers aan je onderzoek empathisch zijn. Je onderzoekt namelijk het verband tussen empathisch vermogen en een andere variabele. De variabele “empathie” kun je op meerdere manieren operationaliseren.

Voorbeelden van de operationalisatie van empathisch vermogen zijn:

• Je legt respondenten een aantal situaties voor en vraagt hoe zij zouden handelen in die specifieke situaties waarin een empathische reactie gebruikelijk is.
• Je laat mensen een bestaande vragenlijst van een andere onderzoeker invullen over empathisch vermogen.
• Je legt diverse stellingen voor waarbij deelnemers moeten aangeven of zij het daar helemaal mee oneens of helemaal mee eens zijn, of iets daartussenin.
• Je laat deelnemers een video zien van een heftige gebeurtenis en observeert hoe zij daarop reageren. Jij beoordeelt het empathisch vermogen van elke kandidaat aan de hand van een gestandaardiseerde lijst met mogelijke reacties door de reacties van kandidaten te coderen.
• Je vraagt deelnemers naar hun EQ of gebruikt een standaard EQ-vragenlijst.

Vaak is het verstandig om ook te kijken hoe andere onderzoekers een bepaald construct meetbaar maken. Literatuuronderzoek kan je helpen om daarin je eigen keuzes te maken. Beschrijf ook altijd in het methodehoofdstuk hoe je concepten operationaliseert in je scriptie en waarom dit een betrouwbare en valide manier is om dit concept te meten.

Ga je variabelen voor je scriptie operationaliseren? Volg dan deze stappen:

1. Bepaal welke concepten je gaat meten in jouw onderzoek. Stel: jij wilt meten welke invloed het telefoongebruik heeft op de studieprestaties van studenten. Dan zijn de concepten die je wilt meten “telefoongebruik” en “studieprestaties”.
2. Kies de variabelen die bij deze concepten horen. Onder de concepten vallen vaak meerdere soorten variabelen die je kunt meten. Kijk je bijvoorbeeld naar het aantal uur dat iemand zijn telefoon gebruikt, naar het aantal keer dat iemand zijn telefoon erbij pakt, naar de apps die iemand gebruikt of naar het tijdstip waarop iemand de telefoon gebruikt? De concepten kunnen in dit geval zijn “hoeveelheid telefoongebruik tijdens colleges” en “aantal vakken dat studenten in één keer halen”.
3. Stel je hypothese(s) vast. Hiermee voorspel je welk verband er in jouw ogen tussen de variabelen bestaat. Uiteraard moet je de hypothese onderbouwen. Vaak vloeit de hypothese logisch voort uit de literatuurbevindingen die je in het theoretisch kader hebt besproken.
4. Bekijk hoe anderen deze variabelen meten. Je bent vaak niet de eerste die een bepaalde variabele meet. Kijk hoe anderen dit aanpakken en haal daar inspiratie uit. Dit geldt uiteraard vooral voor concepten die lastiger te operationaliseren zijn.
5. Bepaal jouw wijze van operationaliseren. Maak vervolgens een keuze in hoe jij op een betrouwbare en valide manier de concepten wilt operationaliseren. Stel bijvoorbeeld de concrete vragen op die je gaat stellen om het construct te meten of bepaal welke bestaande vragenlijst je wilt gebruiken.

Uiteindelijk ga je in het discussiehoofdstuk, na afronding van je onderzoek, terugblikken op de operationalisaties in jouw onderzoek. Hebben die, achteraf gezien, je resultaten beïnvloed? Wat zou je een volgende keer anders aanpakken?

Ben jij volop constructen aan het operationaliseren voor je scriptie? Dan staan je daarna nog meer onderzoeksstappen te wachten. Geen nood: wij helpen je er graag bij! Op onze site vind je allerlei handige artikelen en tips over onderzoek doen. Denk aan uitleg over de soorten onderzoek, over typen variabelen en over onderzoeksmethoden. Daarnaast geven we je uitleg over het schrijven van je scriptie en de scriptiestructuur. Bekijk vooral onze diverse artikelen, zodat jij succesvol met je onderzoek van start kunt gaan.